Wat is het consumentengedrag inzake circulaire economie?

Zijn de consumenten vertrouwd met het concept ‘circulaire economie’? Hoe beïnvloedt het concept hun koopgedrag? Wat zijn hun beweegredenen? Hun obstakels? Ontdek de resultaten van het 1ste Observatorium voor de Circulaire Economie!

In het kader van een seminar georganiseerd door de Brusselse cluster van innovatieve spelers in de circulaire economie – circlemade.brussels -, presenteerde het Franse Observatoire Société et Consommation (ObSoCo) de resultaten van het 1ste Observatorium voor de Circulaire Economie, een onderzoek uitgevoerd tussen 17 en 31 mei 2019 bij een representatieve steekproef van 3.734 personen onder de Franse populatie van 18 tot 70 jaar. Dit grootschalig onderzoek, uitgevoerd in samenwerking met Citéo, DS Smith en Intermarché, wilde de houdingen, gedragingen, verwachtingen en bezwaren kennen van de Franse consumenten met betrekking tot de verschillende aspecten van de circulaire economie (eco-ontwerp, sorteren, recyclen van voorwerpen en verpakkingen, hulpbronefficiënte consumptiepraktijken).

Bezorgdheid van de consumenten over de milieuproblematiek en consumptiegedrag: een dubbelzinnige verhouding
De consumenten zijn het erover eens dat de milieuproblematiek de menselijke samenlevingen voor grote uitdagingen stelt: een grote meerderheid maakt zich zorgen over de milieuproblematiek, onder meer wegens haar impact op de gezondheid, en is pessimistisch over de toekomst (toekomstige generaties minder gelukkig). Ze stellen de massaconsumptie ter discussie, willen beter consumeren om beter te leven en geloven niet langer dat economische groei een bron van gemeenschappelijk welzijn kan zijn. Niettemin menen de consumenten dat zichzelf verwennen door te consumeren bijdraagt tot het geluk.

Recyclen lijkt ingeburgerd te zijn in onze cultuur
Sorteren wordt uitgebreid toegepast en is voor 59% van de Franse consumenten een natuurlijke reflex geworden. Een reflex die in de afgelopen 5 jaar gestaag toenam. 56% van de Fransen meent dat het geen moeite is om zijn afval te sorteren. Onder de grootste hefbomen ter bevordering van afvalsortering, vermelden we onder meer de bewustwording van de milieu-impact van het afval, de toegankelijkheid van de inzamelpunten en de toename van recyclebare verpakkingen. Voor een nog systematischer afvalsortering en -recycling moeten de inzamelpunten nog toegankelijker zijn (42% van de Fransen) en moeten de consumenten zien dat het ingezameld afval effectief wordt gerecycled (35% van de Fransen).

De consumenten maken zich zorgen over de verpakkingen en geven de voorkeur aan losse, niet-verpakte goederen
70% van de Franse consumenten maakt zich zorgen over de verpakkingen en vooral over de plastic verpakkingen. Dankzij de media en de afschaffing van de plastic zakken, is er is een groeiend bewustzijn bij de consumenten over het probleem van de verpakkingen. 35% van de Franse consumenten meent trouwens dat het maatschappelijk niet meer aanvaardbaar is om zich niets aan te trekken van de verpakkingen. Bovendien meent de meerderheid van de consumenten niet voldoende geïnformeerd te zijn, noch over de aanwezigheid van gerecyclede materialen in de verpakkingen (61%), noch over de herbruikbaarheid van de in de verpakkingen verwerkte materialen (56%). Daarnaast meent 30% van de Fransen slecht geïnformeerd te zijn over hoe ze hun verpakkingen moeten sorteren.

Als reactie op deze bewustwording tekent de verkoop van losse producten een forse stijging op: zo kocht meer dan een op de twee Fransen al wel eens een los product – voornamelijk kruidenierswaren (gedroogde vruchten en groenten, zaden, rijst, pasta, granen, dranken, lichaamsverzorging- en cosmeticaproducten, enz.). Let wel dat losse producten kopen van een sterk sociaal engagement getuigt: het betreft veeleer bevoorrechte, hooggeschoolde socio-economische categorieën die in grote stedelijke gebieden wonen en massaal gebruik maken van de ICT-technologieën.
Wanneer de consumenten geen losse producten kopen, is dat omdat ze merken gebruiken die niet los worden verkocht (voor 60%) of omdat de winkels waar ze hun inkopen doen geen losse producten aanbieden (voor 54%).

Belangstelling voor gerecyclede materialen
Voor 80% van de Franse consumenten zou de aanwezigheid van gerecyclede materialen in de producten een keuzecriterium zijn. Niettemin is maar 9% bereid om meer te betalen voor producten die gerecyclede materialen bevatten.

Recycling doet het goed en tweedehands is voortaan de gewoonste zaak van de wereld
In de afgelopen 12 maanden raapte 1 op de 3 Fransen al wel eens weggegooide spullen van de straat op; en meer dan 2 op de 3 hergebruikten regelmatig plastic en papieren zakken. Zo ook hergebruiken de meeste consumenten kartonnen verpakkingen als opberg-, opslag-, verzend-, verhuisdozen, enz.
6 op de 10 Fransen kochten in de afgelopen 12 maanden minstens één tweedehandsartikel: het betreft culturele producten, kleding, meubelen en decoratieartikelen. Iets minder (nagenoeg 50%) verkocht in de afgelopen 12 maanden een tweedehandsartikel. Deze consumptietrend is al enkele jaren stabiel.

Grote belangstelling voor nieuwe diensten
Mochten de voedingszaken een ruimte bieden waar de consumenten hun ongebruikte verpakkingen kunnen inleveren, zou 86% van de Fransen daarvan gebruik maken. Mochten deze zaken hun klanten een deelplatform ter beschikking stellen waar ze tweedehandsartikelen kunnen uitwisselen, uitrustingen kunnen huren, enz., zou 59% dat gebruiken.
Wat het hergebruik betreft, zou 89% van de Fransen spullen die ze van de hand willen doen bij een kringloopwinkel inleveren mocht er een in hun buurt zijn.

Reparatie: een rijke bron van vooruitgang
Wanneer een product defect geraakt, doen de meeste consumenten niet de moeite om het te repareren wegens het vooruitzicht van de reparatiekosten of de onmogelijkheid reserveonderdelen te vinden. Nochtans verklaren de meeste consumenten belangstelling te hebben voor de Repair cafés: er is dus ruimte voor vooruitgang, voor zover de producten nog te repareren zijn… Merk echter wel op dat veel consumenten thuis spullen bewaren die niet meer werken.

Afstand ten aanzien van de eigendom?
In principe zijn de consumenten het erover eens dat het belangrijker is een product te kunnen gebruiken dan het te bezitten (80% van de Fransen). Maar in werkelijkheid doen maar weinig consumenten een beroep op het gebruik van een product zonder het te kopen. Maar 16% van de Fransen verklaart in de afgelopen 12 maanden minstens één product te hebben gehuurd, in de meeste gevallen een auto of bedrijfsvoertuig. Dat kan verband houden met het lage aanbod. Voor 3% van de Fransen is verhuren een zeer gerichte praktijk.
Gereedschap (55%) en vrijetijdsartikelen (42%) zijn de productcategorieën waarvoor de Fransen zich bereid tonen afstand te doen van de eigendom. Maar 15% van de consumenten zegt bereid te zijn afstand te doen van de eigendom van hun kleding. Er is een behoefte de consumenten te informeren over deze nieuwe consumptiepatronen en hen erop te wijzen dat die niet duurder zijn.

[1] Een kringloopwinkel is een zaak waar particulieren ongebruikte spullen van de hand kunnen doen om te worden gerepareerd en zonder winstoogmerk te worden verkocht.

Conclusie
Slechts één consumentencategorie lijkt zich de verschillende aspecten van de circulaire economie eigen te maken: hippe jonge ecologen die 12 % vertegenwoordigen van de steekproef. Om dit cijfer te verbeteren is het essentieel:

• De bewustmaking voort te zetten van de milieuproblematiek;
• De milieuvoordelen te benadrukken van de consumptiepatronen van de circulaire economie;
• De personen te overtuigen die zich niet betrokken voelen bij de milieuproblematiek, door de voordelen te benadrukken (of te creëren) voor de consument.

Link naar de resultaten van het onderzoek: http://www.greentechbrussels.be/1er-observatoire-de-leconomie-circulaire-resultats/

Aude Grillot