: Tel + 32 2 422 00 32

Ecologisch ontwerp, een van de 7 pijlers van de circulaire economie

20 Jul

Ecologisch ontwerp, een van de 7 pijlers van de circulaire economie

De consument en ecologisch ontworpen producten
Als consument hebt u …

  • op de gebruiksaanwijzing of het etiket van een sportartikel, kledingstuk of meubel dat u hebt gekocht, misschien al gelezen dat het “ecologisch ontworpen” is?
  • hebt u onlangs misschien een wasmiddel gekocht met het Europees Ecolabel?

Of hebt u voor de aankoop van een nieuw huishoudtoestel de labels met het energie- en waterverbruik bekeken, en op basis daarvan het toestel gekozen met de knapste prestaties?

Wat heeft al die informatie op de producten of bij de verkoper gemeen? Ze levert het bewijs van de inspanningen van de producent voor het ecologisch ontwerp van het product.

In Frankrijk bestaat er nu zelfs een herstellingsindex waarmee u kunt inschatten of het product al dan niet is ontworpen om gemakkelijk te repareren.

Een terugblik
Ecologisch ontwerp is (volgens de huidige definitie) al ontstaan in de vroege jaren 2000. Verrassend: soms doen producenten ook aan ecologisch ontwerp zonder het zelf te beseffen. Wanneer zij hun productieketen optimaliseren, hun productieafval verminderen, zo weinig mogelijk materiaal gebruiken voor hun product met het oog op kosten en concurrentievermogen, wanneer de distributielogistiek wordt geoptimaliseerd … De voorbeelden zijn legio!

Maar wat is ecologisch ontwerp nu precies?
De definitie van het Ademe (Het Franse agentschap voor ecologische transitie, een referentie-organisatie in Frankrijk) luidt: ecologisch ontwerp is het ontwerp van producten (goederen of diensten) die milieuvriendelijker zijn.

Het kan worden toegepast door alle soorten ondernemingen, zowel kleine, middelgrote als grote ondernemingen. En voor zo goed als alle soorten producten die ecologisch kunnen worden ontworpen: of het nu gaat om producten voor het dagelijks leven, elektrische en elektronische producten, voor verlichting, levensmiddelen, verpakkingen, cosmetica, maar ook diensten. Er bestaan zelfs handleidingen voor het ecologisch ontwerp van evenementen, digital design (websites) en vele andere onderwerpen. Enkele voorbeelden:

Op welke beroepen heeft dit betrekking?
Alle beroepen die betrokken zijn bij het ontwerp van goederen of diensten in een onderneming, kunnen inzetten op ecologisch ontwerp: het O&O-team, ingenieurs, technici, industrieel ontwerpers, architecten, binnenhuisarchitecten … maar evengoed marketingmanagers en -teams, inkopers en dergelijke die in een voorafgaand stadium de bestekken opstellen.

Andere termen die u kunt tegenkomen als het over ecologisch ontwerp gaat: ecodesign, duurzaam ontwerp, verantwoord ontwerp … Tegenwoordig hebben we het zelfs over circulair of circular design. Daarbij wordt (naast de milieu-impact) ook rekening gehouden met de sociale en economische impact van een product of dienst.

Waarom kiezen voor ecologisch ontwerp?
Volgens het Ademe past 1 op de 5 bedrijven in Frankrijk ecologisch ontwerp toe (live LinkedIn van Ademe op 1/6/2021)

 “Bij ecologisch ontwerp wordt vanaf de ontwerpfase van een goed of dienst rekening gehouden met de gehele levenscyclus om de milieu-impact zo klein mogelijk te houden. Het is een troef voor de productstrategie van een bedrijf,” zegt het Ademe.

Naast het minimaliseren van de milieu- en sociale impacts gaat ecologisch ontwerp ook over innovatie, het verbeteren van het concurrentievermogen, het verlagen van de kosten, het verbeteren van het bedrijfsimago en het inspelen op de voortdurend veranderende marktvraag.

Wat zijn de verbanden tussen ecologisch ontwerp en circulaire economie?
Ecologisch ontwerp is een van de zeven pijlers van circulaire economie volgens het Ademe.

Het heeft betrekking op het aanbod van de economische actoren, en leunt aan bij drie andere pijlers, namelijk de functionele en samenwerkingseconomie, industriële en territoriale ecologie, en duurzame bevoorrading.

Als we in beschouwing nemen dat algemeen wordt aangenomen dat ongeveer 80% van de impact van een product wordt bepaald door het ontwerp, dan is het duidelijk hoe belangrijk deze pijler is voor de ontwikkeling van circulaire economie. (Graedel en Allenby, 1995)

Enkele hulpmiddelen om te beginnen met ecologisch ontwerp
De levenscyclusbenadering van een product, of “productbalans”
De levenscyclusanalyse (LCA) en de vereenvoudigde LCA.

Dit is een meerfasige (1) en multicriteria- (2) benadering die zich richt op het minimaliseren van de impacts in elke fase van de levenscyclus van het product.

  1. Meerfasig: winning (grondstoffen en energie) – fabricage – transport – gebruik – “einde” levensduur – herontwerp
  2. Multicriteria: impact op de klimaatverandering, biodiversiteit, water-, lucht- en bodemverontreiniging, eutrofiëring …

Fasen van de levenscyclus van een product

Het is gemakkelijker om deze aanpak aan te leren via een vereenvoudigde LCA.
Met dit online hulpmiddel kunt u producten beoordelen:  Base Impacts (Ademe)

Ecologisch ontwerp en ISO-normen
– De norm ISO 14006:2020 houdt rekening met de integratie van ecologisch ontwerp in een milieubeheersysteem om de milieuaspecten in verband met de ontwikkelde producten en diensten aan te pakken.
– De norm ISO 14062 is eerder een beschrijving dan een norm, en definieert ecologisch ontwerp en de beginselen, strategieën enz.
– De norm ISO 14040 beschrijft de beginselen en het uitvoeringskader van levenscyclusanalyses.

Reglementeringen
Europese reglementeringen reguleren en verplichten producenten om ecologisch te ontwerpen. Dit zijn de bekendste:

– De richtlijn inzake ecologisch ontwerp (ErP (Energy related Products) nr. 2009/125/EG beoogt minimumcriteria voor energie-efficiëntie op te leggen.
– Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid.
– Aanvaardingsplicht: voor afgedankte elektrische en elektronische apparatuur (AEEA). In België gebeurt dit via Recupel.

Het ecologisch-ontwerp-wiel
Met dit eenvoudige hulpmiddel in de vorm van een spinnenweb kunt u intuïtief en gemakkelijk strategieën voor ecologisch ontwerp kiezen, evenals manieren om een product te verbeteren.

 

Ecodesign Strategy wheel (Brezet and van Hemel – 1997) (1)

Labels en methoden die de inspanningen aanduiden
De inspanningen op het gebied van ecologisch ontwerp kunnen worden beoordeeld aan de hand van ecolabels. Een van de bekendste is het Europees Ecolabel dat wordt aangebracht op courante consumptiegoederen zoals verf, wasmiddel, papier, textiel en kleding enz.

Methode PEF
De Product Environmental Footprint (PEF) van de Europese Unie is een methode om de totale milieu-impact van producten te berekenen. Het doel is betrouwbare en vergelijkbare productinformatie verstrekken en een interne markt van groene goederen binnen de EU bevorderen. (2)

De circlemade-leden
Bonjour Maurice, Rool, Konligo, Yuso, Resortecs zijn enkele namen van circlemade-leden die strategieën van ecologisch ontwerp integreren in de ontwikkeling van hun producten.

Ondersteuning en begeleiding voor ecologisch ontwerp
Circlemade-leden zouden binnenkort begeleiding voor ecologisch ontwerp kunnen krijgen. 

Meer informatie voor hulp en financiering:

  Meer weten ?

(1) Eco conceptie wiel (Brezet and van Hemel – 1997) in het frans
Groen: nieuw product
Rood: referentieproduct
. Ontwikkeling van een nieuw conceptKeuze van milieuvriendelijke materialen
. Vermindering in de hoeveelheid materialen
. Optimalisatie van productietechnieken
.Optimalisatie van de distributie (logistiek en verpakking)
.Vermindering van de milieu-impact van het product tijdens gebruik
.Optimalisatie van de levensduur van het product
.Optimalisatie van het einde levensduur van het product
(2) https://ec.europa.eu/environment/ecoap/about-eco-innovation/experts-interviews/promuovere-beni-piu-ecologici-il-programma-product_fr